Монгол, Польшийн археологичдын хамтарсан судалгаа 2014 оноос эхэлжээ. “Цахиуртын хөндий: Эртний нуурууд, эртний агуйнууд” эрдэм шинжилгээний төслийн үр дүнд Өмнөговь аймгийн Булган сумын нутагт оршдог Хөтөл усны агуйн VII соёлт давхаргаас эртний хүний яс олдсон байна. Энэ нь Монгол орны нутгаас олдсон плейстоцены үеийн хүний хоёр дахь олдвор юм. Мөн сүүлийн таван жилийн хугацаанд Зүүн, хойд Азийн бүс нутгаас олдож буй эртний хүний анхны олдвор гэдгийг ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгийн захирал Г. Эрэгзэн тодотгов.

Археологи, палеоэкологийн судалгаанд Цахиуртын хөндийн өмнөд хэсэгт оршдог хэд хэдэн эртний нуурыг сонгон авчээ. Палеолитын үеэс шинэ чулуун зэвсгийн үеийг дуустал хугацаанд эртний нууруудын эрэгт хүн төрөлхтөн идэвхтэй суурьшсан байдаг. Хойд талаараа Цахиуртын хөндийг тойрсон Арц Богдын нурууны уулархаг бүсэд хийсэн судалгааны явцад шинээр томоохон дурсгалт газруудыг илрүүлэн олжээ. Хөндийгөөс палеолитын үеийн олон нээлттэй суурин олдсон бөгөөд тэнд цахиураас гадна ногоон өнгийн кварцит, улаавтар хаш, хар өнгийн цахиур өөр төрлийн чулуугаар хийсэн зэвсгүүд ч олджээ.

Энэ нь монгол нутгаас олдож буй плейстоцены үеийн хүний хоёр дахь удаагийн олдвор юм. Эхнийх нь Хэнтий аймгийн Салхит гэдэг газраас олдсон хүний гавлын ясны оройн хэсэг байжээ. Хөтөл усны агуйн шүд нь археологийн малтлага судалгааны явцад олдсон шүд юм. Энэ нь 25 мянган жилийн өмнө Монгол Алтайн нуруунд амьдарч байсан хүмүүсийн гарал үүслийн тухай асуултад хариулах ДНХ-ийн ирээдүйн судалгааны сэдэв олох маш чухал нээлт гэж археологичид үзэж байна.

Энэ үеэр ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгийн захирал, доктор /Ph. D/, дэд профессор Г.Эрэгзэнгээс дараах асуултад хариулт авав.